အစာအိမ်ကင်ဆာ
အစာအိမ်ကင်ဆာ ( သို့ ) ဂက်စရစ်ကင်ဆာသည် အစာအိမ်မှ စတင်သော ကင်ဆာ ဖြစ်ပါသည်။ယေဘုယျအားဖြင့်အရှေ့အာရှတွင်အဖြစ်များပါတယ်။ စကႅာပူနိုင်ငံတွင် ( ၂၀၁၅ ခုနှစ် တွင် မှတ်တမ်းတင်ထားသော စကႅာပူကင်ဆာမှတ်တမ်းအရ ) အမျိုးသားများတွင် အဖြစ်များဆုံးသော ကင်ဆာများတွင် အဆင့် (၇) တွင် ရှိပြီး အမျိုးသမီးများတွင် အဆင့် (၉) တွင် ရှိပါသည်။ စကႅာပူနိုင်ငံတွင် အစာအိမ်ကင်ဆာကြောင့် တစ်နှစ်ကို လူအယောက်၃၀၀လောက်ဟာ အသက်ဆုံးရှုံးနေရပါတယ်။
အစာအိမ်ကင်ဆာဖြစ်စေနိုင်သော တိကျသော အကြောင်းအရင်းများကို သေချာမသိသေးသော်လည်း အစာအိမ်ကင်ဆာဖြစ်စေနိုင်သော အချက်များတွင် -
- အငန်ဓာတ်လွန်ကဲသောအစားအသောက်များ၊ အကင်များအစားများခြင်း
- အသီးအရွက်များ အစားနည်းခြင်း
- မိသားစုထဲတွင်အစာအိမ်ကင်ဆာမျိုးရိုးရှိခြင်း
- H.pylori ဟုခေါ်သော အစာအိမ်ပိုးရှိခြင်း
- အစာအိမ်ခဏခဏရောင်ခြင်း
- Pernicious Anaemia ဟုခေါ်သော သွေးအားနည်းရောဂါရှိခြင်း
- ဆေးလိပ်သောက်ခြင်း တို့ ပါဝင်ပါသည်။
အစာအိမ်ကင်ဆာသည် အစောပိုင်းအဆင့်တွင်ရောဂါလက္ခဏာမပြတတ်သည့်အတွက်ရောဂါကို သတိထားမိဖို့ ခက်ခဲသည်။ လူနာများ ခံစားရနိုင်သည့် ရောဂါလက္ခဏာများကတော့-
(၁) အစားအသောက်ပျက်ခြင်း
အကြောင်းအရင်းမရှိဘဲ ပိန်လာခြင်းး
(၃) နာတာရှည် ဗိုက်အောင့်ခြင်းတို့ဖြစ်တတ်သည်။ သို့သော် အစာအိမ်နာခြင်း ( သို့ ) အစာမကြေဖြစ်ခြင်း ( ဝမ်းဗိုက်ပိုင်း အပေါ်ဘက်အပိုင်းသည် နာခြင်း ( သို့ ) မသက်မသာဖြစ်ခြင်း ) တို့သည် သာမန်အစာအိမ်ရောင်ခြင်း၊ အစာအိမ်အချဉ်ဖောက်ခြင်းတို့တွင်လဲ ဖြစ်တတ်သည့်အတွက် လူအတော်များများ ၊ ဆရာဝန်များတောင်မှ အစာအိမ်ကင်ဆာကို ချက်ချင်း သံသယမဖြစ်မိပေ။ ထိုကြောင့်ရောဂါကို နောက်ကျမှသိရတော့သည်။ ရောဂါပိုဆိုးလာသောအချိန်၊ ကင်ဆာအဆင့် မြင့်လာသည့်အချိန်တွင် အန်ခြင်း၊ ကတ္တရာစေးကဲ့သို့ ဝမ်းမဲမဲများသွားခြင်း တို့ဖြစ်လာတတ်သည်။
အစာအိမ်ကင်ဆာရောဂါ ရှာဖွေခြင်းအတွက် အောက်ပါ စစ်ဆေးချက်များ လုပ်နိုင်ပါသည်။
- (၁)အစာအိမ်မှန်ပြောင်းကြည့်ခြင်း- အစာအိမ်ကင်ဆာအတွက် မကြာခဏ အလုပ်များကြသော စမ်းဆေးချက် ဖြစ်ပါသည်။ ကင်မရာတပ်ဆင်ထားသော သေးငယ်ပျော့ပျောင်းသော ပိုက်ချောင်းကို ပါးစပ်မှတဆင့် အစာအိမ်ထဲသို့ထည့်၍ ဆရာဝန်သည် အစာအိမ်အတွင်း ဖြစ်နေသည်များကို ကြည့်ရှုပါသည်။
- (၂)အသားစယူခြင်း- မှန်ပြောင်းကြည့်နေစဉ် သံသယရှိသောတစ်ရှူးစကိုယူထုတ်ပြီး အဏုကြည့်မှန်ပြောင်းအောက်တွင်စစ်ဆေးပြီးနောက် ကင်ဆာဟု သေချာအောင် ရောဂါရှာဖွေပါသည်။
- (၃)ကွန်ပျူတာဓာတ်မှန်ရိုက်ခြင်း- CT Scans နှင့် အာထရာဆောင်းကဲ့သို့သော ကွန်ပျူတာဓာတ်မှန်များ ရိုက်ပြီး ခန္ဓာကိုယ်အတွင်းရှိ ကင်ဆာဆဲလ်ပျံ့နှံ့မှုများကို သိရှိနိုင်ပါသည်။
ဆရာဝန်သည် Helicobacter pylori ( H Pylori ) အစာအိမ်ပိုး ရှိမရှိကိုလည်း ရှာဖွေစစ်ဆေးပါသည်။ ၎င်းကို Breath tests အသက်ရှုမှုတ်ထုတ်စစ်ဆေးခြင်းများ ၊ သွေးစစ်ခြင်းများနှင့် အခြား ဓာတ်ခွဲစမ်းသပ်သောနည်းများဖြင့် ရှာဖွေနိုင်ပါသည်။
အစာအိမ်ကင်ဆာကို အောက်ပါနည်းလမ်းများ ( သို့ ) တစ်ခု ဖြင့် များသောအားဖြင့် ကုသကြပါသည်။
ခွဲစိတ်ကုသခြင်း
တစ်ခုတည်းသော အထိရောက်ဆုံးသော ကုသမှုနည်းလမ်း ဖြစ်ပါသည်။ အစာအိမ်အစိတ်အပိုင်းတစ်ခုခု သို့မဟုတ် အကုန်လုံး ဖယ်ထုတ်ကောင်း ဖယ်ထုတ်နိုင်ပါတယ်။ကုသလို့မရနိုင်တော့သော အဆင့်နောက်ကျနေသော ကင်ဆာဝေဒနာရှင်အတွက် ခွဲစိတ်ကုသခြင်းက ကင်ဆာဆဲလ်များကြောင့် ဖြစ်တတ်သော နောက်ဆက်တွဲဆိုးကျိုးများ (အစာအိမ်လမ်းကြောင်းပိတ်ခြင်း၊ သွေးယိုစီးခြင်း)များကို တားဆီးပေးနိုင်ပါသည်။
ဓာတ်ရောင်ခြည်ကုထုံး
ခွဲစိတ်ကုသမှုခံယူပြီးနောက် ကျန်ရှိနေသော ကင်ဆာဆဲလ်များကို ဓာတ်ရောင်ခြည်ကုထုံးနှင့်အတူ ကင်ဆာဆေးသွင်းကုသမှုတို့ ခံယူနိုင်ပါသည်။အဆင့်နောက်ကျနေသော ကင်ဆာဝေဒနာရှင်များအတွက် ဓာတ်ရောင်ခြည်ကုထုံးခံယူခြင်းဖြင့် ခွဲစိတ်နည်းဖြင့် မလုပ်နိုင်သော အစာအိမ်လမ်းကြောင်း ပိတ်ခြင်း၊ သွေးယိုစီးခြင်းတို့ကို ကာကွယ်နိုင်ပါသည်။
ကင်ဆာဆေးသွင်းကုထုံး
ကင်ဆာဆဲလ်များကို သတ်ရန်နှင့် အကျိတ်အရွယ်အစား ကျုံ့သွားစေရန် ခွဲစိတ်ပြီးနောက် ဓာတ်ရောင်ခြည်ပြကုသခြင်းနှင့် အတူ ကင်ဆာဆေးများတစ်မျိုးတည်း သို့မဟုတ် ပေါင်းစပ်ဆေးများဖြင့် ကုသမှုခံယူနိုင်ပါသည်။ ကင်ဆာဆေးသွင်းခြင်းဖြင့် ရောဂါလက္ခဏာများကို သက်သာစေပြီး အဆင့်နောက်ကျနေသော ခွဲစိတ်၍မရနိုင်သော လူနာများတွင် သက်တမ်းပိုရှည်စေပါသည်။
ပစ်မှတ်ထားကုထုံး
အစာအိမ်ကင်ဆာရောဂါများ - (၅) ယောက်တွင် (၁) ယောက်ခန့်သည် ကင်ဆာဆဲလ်မျက်နှာပြင်တွင် HER 2 လို့ခေါ်သော ပရိုတင်းဓာတ်လေးတွေ ရှိတတ်ပါသည်။ အဲဒီလို ကင်ဆာမျိုးကို HER 2 positive ကင်ဆာလို့ခေါ်ပါတယ်။ Trastuzumab(Herceptin) လို့ခေါ်တဲ့ ပစ်မှတ်ထားကုထုံးဟာ လူတွေဖန်တီးထားတဲ့ ခုခံအားစနစ်မျိုးဖြစ်ပြီး HER 2 ပရိုတင်းတွေကို ပစ်မှတ်ထားပြီး တိုက်ထုတ်ပေးပါသည်။ Trastuzumab(Herceptin) ကို ကင်ဆာဆေးသွင်းခြင်းနှင့် အတူတူကုသခြင်းဖြင့် ကင်ဆာအဆင့်နောက်ကျနေသော HER 2 positive အစာအိမ်ကင်ဆာဝေဒနာရှင်များအတွက် နေထိုင်ဖို့ သက်တမ်းပိုကြာစေပါတယ်။
အစာအိမ်ကင်ဆာဖြစ်စေသော တိကျသော အကြောင်းအရင်းများကို မသိသော်လည်း အစာအိမ်ကင်ဆာဖြစ်စေနိုင်သော ဖြစ်နိုင်ချေအချက်များကို လျှော့ချနိုင်ပါသည်။
ဖွံ့ဖြိုးပြီးသောနိုင်ငံများတွင် ရေရှည်ခံအောင် ဆားစိမ်ထားသော အစားအသောက်များထက် ရေခဲသေတ္တာအသုံးပြုခြင်းသည် လတ်ဆတ်မှုကို ပိုမိုထိန်းသိမ်းထားနိုင်ပြီး အစာအိမ်ကင်ဆာဖြစ်နှုန်းကို ကျစေနိုင်သည်ကို တွေ့ရပါသည်။
သင်လုပ်နိုင်သမျှကတော့ -
- အသီးအနှံ အရွက် များများစားပါ။
- အငန်လျှော့စားပါ။ အကင်များလျှော့စားပါ။
- ဆေးလိပ်လုံးဝမသောက်ပါနှင့်။
- မိမိတွင် H.pylori ဟုခေါ်သော အစာအိမ်ပိုးရှိပါက အမြဲ ရောဂါလက္ခဏာများကို သတိမူ၍ ပုံမှန် အစာအိမ်မှန်ပြောင်းစစ်ဆေးခြင်း ပုံမှန် ပြုလုပ်သင့်ပါသည်။
- ဝမ်းဗိုက်မသက်မသာဖြစ်ခြင်း ၊ ကိုယ်အလေးချိန်ကျလာခြင်းနှင့် အစားအသောက်ပျက်လာခြင်းတို့ ရေရှည်ဖြစ်လာပါက ဆရာဝန်နှင့် သေချာစစ်ဆေးသင့်ပါသည်။
CanHOPE က စင်ကာပူနိုင်ငံ Parkway Cancer Centre မှ စီစဉ်ဆောင်ရွက်ပေးတဲ့ အကျိုးအမြတ်မယူဘဲ ကင်ဆာဆွေးနွေးတိုင်ပင်ပေးခြင်းနဲ့ အကူအညီများကို ဆောင်ရွက်ပေးနေပါတယ်။ CanHOPE မှာ ကင်ဆာကုသမှုများနဲ့ ကင်ဆာရောဂါများစွာအကြောင်းနဲ့ ပတ်သက်သော ပြည့်စုံတဲ့သတင်းအချက်အလက်များရှိတဲ့ အတွေ့အကြုံ ဗဟုသုတပြည့်တဲ့ စောင့်ရှောက်မှုပေးနိုင်တဲ့ အဖွဲ့တွေ ရှိပါတယ်။
CanHOPE အနေနဲ့
- ကင်ဆာရောဂါကာကွယ်ခြင်း၊ လက္ခဏာများ၊ ဖြစ်နိုင်ခြေများ၊ ကြိုတင်စစ်ဆေးနိုင်တဲ့စစ်ဆေးမှုများ၊ ရောဂါရှာဖွေခြင်း၊ လက်ရှိကုသမှုများနဲ့ လေ့လာမှုများ ပါဝင်တဲ့ ခေတ်ပေါ် ကင်ဆာသတင်းအချက်အလက်များ ပေးနိုင်ပါတယ်။
- ကင်ဆာရောဂါဆိုင်ရာ ဝန်ဆောင်မှုများအဖြစ် ရောဂါကြိုတင်စစ်ဆေးခြင်း၊ ရောဂါရှာဖွေခြင်း၊ ကုသမှုစင်တာများနဲ့ သက်ဆိုင်တဲ့အထူးကုဆရာဝန်များဆီကို လမ်းညွှန်ပေးပါတယ်။
- ကင်ဆာနှင့် ပက်သက်ပြီး ဆွေးနွေးတိုင်ပင်ပေးခြင်း၊ ကင်ဆာကုသမှုဘေးထွက်ဆိုးကျိုးများကို ရင်ဆိုင်ဖို့ အကြံဉာဏ်များပေးခြင်း၊ ကင်ဆာရောဂါကို ရင်ဆိုင်ဖို့၊ အစားအသောက်နဲ့ အာဟာရဆိုင်ရာများကို ဆွေးနွေးတိုင်ပင်ပေးပါတယ်။
- ကင်ဆာရောဂါခံစားနေရသူများနှင့် မိသားစုဝင်များ၊ ပြုစုစောင့်ရှောက်သူများကို စိတ်ခံစားမှုဆိုင်ရာနှင့် စိတ်ကျန်းမာရေး လူမှုရေးဆိုင်ရာ အထောက်အပံ့များပေးပါတယ်။
- ကင်ဆာရောဂါလူနာများနှင့် ပြုစုစောင့်ရှောက်သူများ ကင်ဆာရောဂါအကြောင်းကို ပိုမိုသိရှိပြီး သတိထားနိုင်ဖို့ အစုအဖွဲ့လိုက်လုပ်ဆောင်ခြင်း၊ အသိပညာများဖြန့်ဝေခြင်း၊ အထောက်အပံ့အကူအညီများ လုပ်ဆောင်ခြင်းများ ဆောင်ရွက်ပေးပါတယ်။
- ပြန်လည်ကျန်းမာသန်စွမ်းဖို့ အကူအညီများအတွက် လိုအပ်တဲ့အချက်အလက်များ ဆောင်ရွက်ပေးပါတယ်။
- ကင်ဆာရောဂါရင့်သူများ ဘဝနေပျော်ရေးအတွက် စောင့်ရှောက်မှုဆိုင်ရာဝန်ဆောင်မှုများကို ဆောင်ရွက်ပေးပါတယ်။
CanHOPE အဖွဲ့အနေနှင့် လူနာတိုင်းကို မျှော်လင့်ချက်အနည်းငယ်ပဲ ဖြစ်ဖြစ်ရရှိဖို့အတွက် မျှဝေမှုများ လုပ်ဆောင်ရင်း လူနာအတွက် အထောက်အပံ့နဲ့ ဂရုစိုက်မှုများရရှိစေဖို့ လူနာတွေနဲ့အတူ ကင်ဆာကုသမှုခရီးစဉ်တစ်လျှောက်မှာ အတူရှိနေပါတယ်။