close up image of liver tumor x ray
Collapse All
Expand All

အသည်းတစ်ရှူးများ ကင်ဆာဆဲလ်အဖြစ်သို့ပြောင်းလဲလာခြင်းကိုခေါ်ပါတယ်။ ကင်ဆာဆဲလ်များပြောင်းလဲမှုပေါ်မူတည်ပြီး အသည်းကင်ဆာ အမျိုးအစားများစွာ ရှိပါတယ်။ Hepatocellular carcinoma(HCC) (သို့) Hepatoma သည် အသည်းရှိ ပင်မဆဲလ်များတွင် ကင်ဆာပြောင်းလဲမှုများဖြစ်ပေါ်ခြင်းကို ခေါ်ပြီး အသည်းကင်ဆာများ၏ (၈၅ )ရာခိုင်နှုန်းလောက် ဖြစ်ပါတယ်။ တခြားအဖြစ်နည်းသော ကင်ဆာအမျိုးအစားကတော့ သည်းခြေအိတ်ကင်ဆာ(သို့)သည်းခြေပြွန်ကင်ဆာတို့ပဲ ဖြစ်ပါတယ်။

တခြားသောအစိတ်အပိုင်းများမှ ကင်ဆာဆဲလ်များသည်လည်း အသည်းသို့ ပျံ့နှံ့လာတတ်ပါတယ်။ ဥပမာ အူလမ်းကြောင်းကင်ဆာဆဲလ်များသည် သွေးမှတဆင့်အသည်းသို့ ပျံ့နှံ့လာခြင်း။

human body diagram with tumor in liver

အသည်းကင်ဆာကို အဓိကဖြစ်စေသော အချက်(၃) ချက်မှာ -

  • ၁) အသည်းရောင် အသားဝါဘီပိုး
  • ၂) အသည်းရောင် အသားဝါစီပိုးနှင့်
  • ၃) အရက်အလွန်အကျွံသောက်သုံးခြင်းတို့ကြောင့်ဖြစ်ပါတယ်။
အသည်းရောင် အသားဝါဘီပိုးရှိသူသည် မရှိသူထက် ကင်ဆာဖြစ်နိုင်ခြေ အဆ ( ၁၀၀ ) ပိုများပါသည်။

 

တခြားအဖြစ်နည်းသောအကြောင်းအရာများ မှိုတက်နေသောမြေပဲ၊ဂျုံ၊ပြောင်း တို့မှထွက်သော Aflatoxin poison ကြောင့်သော်၎င်း၊ သံဓာတ်အလွန်အကျွံများခြင်း၊ Alpha-1 anti-trypsin ဓာတ်ချို့တဲ့ခြင်းကြောင့်သော်၎င်း၊ ခုခံအားစနစ်ပုံမှန်ထက်ပို၍တုံ့ပြန်သော Autoimmune Hepatitis (သို့) အသည်းခြောက်ခြင်းတို့ကြောင့်၎င်းဖြစ်တတ်ပါတယ်။

အသည်းကင်ဆာရောဂါ အဆင့်မြင့်လာပြီး ပိုဆိုးလာသည့်အချိန်တွင် ရေဖျင်းဆွဲခြင်း၊ သတိလစ်ခြင်း၊ ကယောင်ကတမ်းဖြစ်ခြင်း၊ အသားဝါခြင်း၊ အစာအိမ်သွေးကြောပေါက်ခြင်း၊ ဗိုက်အောင့်ခြင်း၊ ကိုယ်အလေးချိန်ကျဆင်းလာခြင်း၊ အစားအသောက်ပျက်ခြင်း၊ ကိုယ်လက်မအီမသာဖြစ်ခြင်း၊ ဗိုက်တွင် အလုံးအကျိတ်များစမ်းမိခြင်းတို့ ဖြစ်လာတတ်သည်။

စမ်းသပ်စစ်ဆေးခြင်းဖြင့် ဆရာဝန်များသည် အသည်းကင်ဆာကို စောစီးစွာ ရှာဖွေတွေ့ရှိစေပါသည်။ကင်ဆာကပျံ့နှံ့မှုမရှိပဲမူလနေရာမှာပဲ ရှိတယ်ဆိုရင် အလွယ်တကူရှာဖွေလို့ရပြီး ခွဲစိတ်ကုသမှုခံယူနိုင်ပါတယ်။ဒါမှမဟုတ် နာတာရှည် ဘီပိုး၊ စီပိုး နှင့်အသည်းခြောက်ခြင်းရောဂါများနှင့် ပူးတွဲဖြစ်ပေါ်နေလျှင် စမ်းသပ်စစ်ဆေးမှုများ ခက်ခဲနိုင်ပါတယ်။

စမ်းသပ်ချက်များတွင် -

  • Alpha-fetoprotein(AFP) ( ၃-၆) လ တစ်ခါစစ်ဆေးခြင်း၊
  • ( ၆-၁၂ ) လ တစ်ခါ အာထရာဆောင်းရိုက်ခြင်း တို့ပြုလုပ်နိုင်ပါတယ်။
close-up man doing a microscopic examination

အသည်းကင်ဆာဟု ရောဂါနာမည် သတ်မှတ်ရန် နှင့် ကင်ဆာအဆင့်ကို သိရှိစေရန် အောက်ပါစစ်ဆေးချက်များနှင့် လုပ်ဆောင်မှုများကို လုပ်ရပေမည်။

  • စမ်းသပ်စစ်ဆေးခြင်း - ဝမ်းဗိုက်တွင် အလုံးအကျိတ်များနှင့် ရင်ဖျင်းဖောခြင်းတို့ကို စမ်းသပ်ရှာဖွေခြင်း။
  • လိုအပ်သောအခြေခံကျန်းမာရေး ၊ အသည်းလုပ်ငန်းဆောင်တာ ကိုစစ်ဆေးရန် သွေးနှင့် AFP ပမာဏစစ်ဆေးခြင်း- သွေးတွင်း AFP ပမာဏသည် အသည်းကင်ဆာလူနာများတွင် ပိုမိုများနိုင်ပါသည်။
  • အသည်းအာထရာဆောင်းရိုက်ခြင်း- အသည်းပုံရိပ်ကို အသံလှိုင်းဖြင့် ဖော်ပြရာတွင် သုံးပါသည်။ များသောအားဖြင့် မိနစ်များစွာ ကြာနိုင်ပြီး မနာကျင်သော စစ်ဆေးမှုဖြစ်ပါသည်။ အသည်းအကျိတ်ရှိလျှင် ပုံရိပ်တွင် မြင်ရပါသည်။
  • ကွန်ပျူတာ ပုံရိပ်မြင်စက် (CT) ( သို့ ) သံလိုက်ဓာတ်သုံး ပုံရိပ်မြင်စက် (MRI) - တို့ဖြင့် ဝမ်းဗိုက်ကို ရိုက်ခြင်းဖြင့် အသည်းကို သုံးဖက်မြင် ပုံရိပ်ဖြင့် မြင်ရစေပါသည်။ ၎င်းတို့သည် အကျိတ်အရွယ်အစား နှင့် တည်နေရာ အပြင် ပျံ့နှံ့ရာနေရာကိုပါ သိရှိနိုင်ပါသည်။

အသည်းကင်ဆာကို AFP ပမာဏ ၊ ကွန်ပျူတာ ပုံရိပ်မြင်စက် (CT) ( သို့ ) သံလိုက်ဓာတ်သုံး ကွန်ပျူတာ ပုံရိပ်မြင်စက် (CT) ( သို့ ) သံလိုက်ဓာတ်သုံး ပုံရိပ်မြင်စက် (MRI) တို့ဖြင့် အကြမ်းဖျဉ်းသိနိုင်သော် လည်း တခါတရံ အသားစယူစစ်ဆေးရန် လိုအပ်နိုင်ပါတယ်။

ကင်ဆာဆဲလ်များ တခြားနေရာသို့ပျံ့နှံ့ခြင်းမရှိသေးလျှင် သော်လည်းကောင်း၊ အကျိတ်ကို တိတိပပခွဲစိတ်ထုတ်နိုင်သော အခြေအနေတွင် သော်လည်းကောင်း အသားစယူစစ်ဆေးရန် မလိုအပ်ပါ။

အသားစယူသောအပ်သော နှုတ်လိုက်သောအခါ အပ်သွားရာလမ်းကြောင်း တလျှောက် ကင်ဆာပျံ့နိုင်ချေများသော ဖြစ်နိုင်ချေ အနည်းငယ်ရှိသောကြောင့် ဖြစ်သည်။ အကျိတ်ကို ဖယ်ထုတ်ရန် ခွဲစိတ်ပြီးနောက် ရောဂါကို အတိအကျ သိရှိနိုင်ပါသည်။

ကင်ဆာကျိတ်အရွယ်အစား၊ပျံ့နှံ့မှုရှိမရှိနှင့် တခြားသောရောဂါအခံများ ပေါ်မူတည်ပြီး ကုသမှုများကွာခြင်းမှုရှိနိုင်ပါတယ်။ အဓိကကုသမှုနည်းလမ်းများမှာ ခွဲစိတ်ခြင်း၊ အပူစွမ်းအင်သုံး ကင်ဆာချေဖျက်ခြင်း ၊ ကင်ဆာဆေးသွင်းခြင်း ၊ ပစ်မှတ်ထားကုထုံး နှင့် ဓာတ်ရောင်ခြည်ပြကင်ဆာကုသခြင်း တို့ဖြစ်ပါသည်။

ခွဲစိတ်ကုသနည်း

ခွဲစိတ်ကုသခြင်းကတော့ အကောင်းဆုံးနှင့်အထိရောက်ဆုံးသောနည်းလမ်း ဖြစ်ပါတယ်။ ကင်ဆာပျံ့နှံ့နေသောအပိုင်းကို ဖယ်ထုတ်ပြီး အကောင်းတိုင်းကျန်ရှိနေသော အသည်းတစ်ခြမ်းနှင့်လည်း ရှင်သန်နိုင်ပါတယ်။ ဤခွဲစိတ်ကုသခြင်းကို အသည်းဖြတ်ထုတ်ခြင်း ( liver resection ) လို့ခေါ်ပါသည်။ အခြားခွဲစိတ်မှု နည်းလမ်းတစ်ခုမှာ - အသည်းအစားထိုးခြင်း ဖြစ်ပါသည်။ အသည်းတစ်ခုလုံးကို ဖယ်ထုတ်ပြီး ကျန်းမာသော လှူဒါန်းထားသော အသည်းနှင့် အစားထိုးကုသလို့လည်း ရပါတယ်။ အသည်းအလှူရှင်ရှိလျှင် သော်လည်းကောင်း၊ ကင်ဆာဆဲလ်များသည် အသည်းအတွင်း၌သာရှိနေလျှင် သော်လည်းကောင်း အသည်းအစားထိုးနည်းဖြင့် ကုသမှုခံယူနိုင်ပါတယ်။ ခွဲစိတ်ကုသလို့ မဖြစ်နိုင်လျှင် ကင်ဆာကို ထိန်းချုပ်ရန် ၊ သက်တမ်းပိုကြာစွာ နေထိုင်နိုင်စေရန်နှင့် ဘဝမှာ ပျော်ရွှင်စွာ နေထိုင်နိုင်ရန် အခြားသော ကုသမှုနည်းလမ်းများကို ပေးပါသည်။

အပူစွမ်းအင်သုံး ကင်ဆာချေဖျက်ခြင်း

အပူစွမ်းအင်ကိုအသုံးပြုပြီး ကင်ဆာကျိတ်များကို ချေဖျက်နည်းသည် အသည်းမှ စဖြစ်သော ကင်ဆာဆဲလ်များကို အပူ ( အပူစွမ်းအင်သုံး ချေဖျက်ခြင်း ) ( သို့ ) အရက် ( အရေးပြားမှတဆင့် အရက်ပြန် ထိုးသွင်းခြင်း) တို့ဖြင့် ဖျက်ဆီးရန် ရည်ရွယ်ပါသည်။ ဤလုပ်ငန်းစဥ်ကို အသည်းအတွင်းရှိ ကင်ဆာဆီသို့ အ‌ရေပြားမှတဆင့် အပ်ဖြင့်ထိုးရာတွင် ကွန်ပျူတာ ဓာတ်မှန် (CT) ( သို့ ) အာထရာဆောင်း အကူအညီဖြင့် ပုံရိပ်ဖော် ဌာနတွင် လုပ်ဆောင်လေ့ ရှိပါသည်။

ကင်ဆာဆေးသွင်းကုသနည်း

uniformed woman holding a IV bag

ကင်ဆာဆေးသွင်းကုသနည်းဖြင့်လည်း ကင်ဆာဆဲလ်များကွဲပွားခြင်းကို တားဆီးပေးပါတယ်။ ၎င်းသည် ကင်ဆာအရွယ်အစားကို ကျုံ့စေခြင်းနှင့် ကင်ဆာဆိုးလာသည်ကို ထိန်းချုပ်ပေးခြင်းဖြင့် ရောဂါလက္ခဏာကို သက်သာစေပါသည်။

ကင်ဆာဆေးသွင်းကုသနည်းကတော့ လူနာတိုင်းတွက်မသင့်လျော်ပါဘူး။ အသည်းလုပ်ဆောင်ချက် ကောင်းမွန်နေသောသူများအတွက်သာ သင့်လျော်ပါတယ်။

ခုခံအားစနစ်သုံးကုထုံး ( Immunotherapy )

ခုခံအားစနစ်၏ အရေးကြီးဆုံး အပိုင်းသည် ပုံမှန်ဆဲလ်များမှ ပြင်ပအရာများကို သိရှိအောင်လုပ်ခြင်းဖြစ်ပါသည်။ မိမိခုခံအားစနစ်သုံးကုထုံးသည် လူနာများတွင် the Program dealth protein 1 ( PD1 ) ( သို့ ) programmed dealth ligand 1 ( PD-L 1 ) လို့ခေါ်သော ပရိုတိန်းဓာတ်ကို ပစ်မှတ်ထားပြီး ဆေးကုသမှု ခံယူသော ကုထုံးဖြစ်ပါသည်။ ၎င်းဆေးသည် မိမိကိုယ်၏ ခုခံအားဆဲလ်များကို လှုံ့ဆော်ပြီး ကင်ဆာဆဲလ်များကို တိုက်ထုတ်ပေးခြင်းဖြစ်ပါသည်။

ပစ်မှတ်ထားကုထုံး

ပစ်မှတ်ထားကုထုံးသည် ကင်ဆာကြီးထွားခြင်းနှင့် ပိုဆိုးလာအောင် လုပ်ပေးသော မော်လီကျူးအတိအကျကို ပိတ်ဆို့တားဆီးခြင်းဖြင့် ကင်ဆာဆဲလ်များကြီးထွားမှု နှင့် ပျံ့နှံ့ခြင်းကို တားဆီးပိတ်ပင်သော အခြားသော ပစ္စည်းများ ( သို့ ) ဆေးများကို အသုံးပြုပါသည်။ အသည်းကင်ဆာကို ကုသရန် ပစ်မှတ်ထားကုထုံး ဆေးဝါးအနည်းငယ် ရှိပါသည်။ ကင်ဆာများကို သူတို့၏ ကိုယ်ပိုင်သွေးကြောများ ကြီးထွားခြင်းမှ ရပ်တန့်စေခြင်းဖြင့် အဓိကပစ်မှတ်ထားပါသည်။

ဓာတ်ရောင်ခြည်ပြခြင်း

ဓာတ်ရောင်ခြည်ပြခြင်းသည် အပူစွမ်းအင် ‌ရောင်ခြည်များကို သုံးပြီး ကင်ဆာဆဲလ်များ ကြီးထွားခြင်းကို ဟန့်တားခြင်းဖြစ်ပါသည်။ ပြင်ပမှ ဓာတ်ရောင်ခြည်ပေးခြင်းသည် ခန္ဓာကိုယ်အပြင်မှ ကင်ဆာကျိတ်ဆီကို ဓာတ်ရောင်ခြည်ပေးခြင်းဖြစ်ပါသည်။ ဤနည်းလမ်းကို မကြာခဏမသုံးပါ ။ အဘယ်ကြောင့် ဆိုသော် အသည်းသည် ဓာတ်ရောင်ခြည်အားအမြင့်ကြီးကို လက်ခံမယူနိုင်ပါ။ အနာသက်သာစေရန် အသုံးပြုခြင်းသာ ဖြစ်ပါသည်။ ဥပမာ - ကင်ဆာသည် အရိုးသို့ ပျံ့နှံ့နေသောလူများတွင် အသုံးပြုပါသည် ။ အခြားနည်းလမ်းကတော့ အတွင်းဓာတ်ရောင်ခြည်ပေးကုသခြင်းသည် ဓာတ်ရောင်ခြည်သတ္တိကြွပစ္စည်းကို သွေးကြောမကြီးမှ တဆင့် ကင်ဆာဆဲလ်ဆီသို့ ပေးပို့ခြင်းဖြစ်ပါသည်။

အသည်းကင်ဆာ ကို ကာကွယ်နိုင်သော နည်းလမ်းများစွာ ရှိပါသည်။ ၎င်းတို့တွင် -

  1. (၁)အသည်းရောင်အသားဝါ ဘီပိုးကာကွယ်ဆေးထိုးပါ။ အသည်းရောင် အသားဝါ စီပိုးအတွက် က ကုသမှုနည်းလမ်း ရှိပါသည်။
  2. (၂)အရက်နှင့် အခြား အသည်းကိုထိခိုက်စေသောအရာများအား ရှောင်ကြဉ်ပါ။
  3. (၃)အသားများ၊ တိရစ္ဆာန်အဆီများ အလွန်အကျွံမစားပါနှင့်။ မှိုတက်သော အသီးအနှံ ၊ အစေ့အဆံများကို ရှောင်ကြဥ်ပါ။ ကော်ဖီနှင့် လက်ဖက်ရည် သောက်ခြင်းသည် အသည်းကင်ဆာကို ကာကွယ်ပေးပါသည်။
  4. (၄)သင်သည် ဖြစ်နိုင်ချေများသော အုပ်စုတွင် ပါဝင်ပါက ပုံမှန်ကျန်းမာရေး စစ်ဆေးမှုပြုသင့်ပါသည်။
canhope organisation logo

CanHOPE က စင်ကာပူနိုင်ငံ Parkway Cancer Centre မှ စီစဉ်ဆောင်ရွက်ပေးတဲ့ အကျိုးအမြတ်မယူဘဲ ကင်ဆာဆွေးနွေးတိုင်ပင်ပေးခြင်းနဲ့ အကူအညီများကို ဆောင်ရွက်ပေးနေပါတယ်။ CanHOPE မှာ ကင်ဆာကုသမှုများနဲ့ ကင်ဆာရောဂါများစွာအကြောင်းနဲ့ ပတ်သက်သော ပြည့်စုံတဲ့သတင်းအချက်အလက်များရှိတဲ့ အတွေ့အကြုံ ဗဟုသုတပြည့်တဲ့ စောင့်ရှောက်မှုပေးနိုင်တဲ့ အဖွဲ့တွေ ရှိပါတယ်။

CanHOPE အနေနဲ့

  • ကင်ဆာရောဂါကာကွယ်ခြင်း၊ လက္ခဏာများ၊ ဖြစ်နိုင်ခြေများ၊ ကြိုတင်စစ်ဆေးနိုင်တဲ့စစ်ဆေးမှုများ၊ ရောဂါရှာဖွေခြင်း၊ လက်ရှိကုသမှုများနဲ့ လေ့လာမှုများ ပါဝင်တဲ့ ခေတ်ပေါ် ကင်ဆာသတင်းအချက်အလက်များ ပေးနိုင်ပါတယ်။
  • ကင်ဆာရောဂါဆိုင်ရာ ဝန်ဆောင်မှုများအဖြစ် ရောဂါကြိုတင်စစ်ဆေးခြင်း၊ ရောဂါရှာဖွေခြင်း၊ ကုသမှုစင်တာများနဲ့ သက်ဆိုင်တဲ့အထူးကုဆရာဝန်များဆီကို လမ်းညွှန်ပေးပါတယ်။
  • ကင်ဆာနှင့် ပက်သက်ပြီး ဆွေးနွေးတိုင်ပင်ပေးခြင်း၊ ကင်ဆာကုသမှုဘေးထွက်ဆိုးကျိုးများကို ရင်ဆိုင်ဖို့ အကြံဉာဏ်များပေးခြင်း၊ ကင်ဆာရောဂါကို ရင်ဆိုင်ဖို့၊ အစားအသောက်နဲ့ အာဟာရဆိုင်ရာများကို ဆွေးနွေးတိုင်ပင်ပေးပါတယ်။
  • ကင်ဆာရောဂါခံစားနေရသူများနှင့် မိသားစုဝင်များ၊ ပြုစုစောင့်ရှောက်သူများကို စိတ်ခံစားမှုဆိုင်ရာနှင့် စိတ်ကျန်းမာရေး လူမှုရေးဆိုင်ရာ အထောက်အပံ့များပေးပါတယ်။
  • ကင်ဆာရောဂါလူနာများနှင့် ပြုစုစောင့်ရှောက်သူများ ကင်ဆာရောဂါအကြောင်းကို ပိုမိုသိရှိပြီး သတိထားနိုင်ဖို့ အစုအဖွဲ့လိုက်လုပ်ဆောင်ခြင်း၊ အသိပညာများဖြန့်ဝေခြင်း၊ အထောက်အပံ့အကူအညီများ လုပ်ဆောင်ခြင်းများ ဆောင်ရွက်ပေးပါတယ်။
  • ပြန်လည်ကျန်းမာသန်စွမ်းဖို့ အကူအညီများအတွက် လိုအပ်တဲ့အချက်အလက်များ ဆောင်ရွက်ပေးပါတယ်။
  • ကင်ဆာရောဂါရင့်သူများ ဘဝနေပျော်ရေးအတွက် စောင့်ရှောက်မှုဆိုင်ရာဝန်ဆောင်မှုများကို ဆောင်ရွက်ပေးပါတယ်။

CanHOPE အဖွဲ့အနေနှင့် လူနာတိုင်းကို မျှော်လင့်ချက်အနည်းငယ်ပဲ ဖြစ်ဖြစ်ရရှိဖို့အတွက် မျှဝေမှုများ လုပ်ဆောင်ရင်း လူနာအတွက် အထောက်အပံ့နဲ့ ဂရုစိုက်မှုများရရှိစေဖို့ လူနာတွေနဲ့အတူ ကင်ဆာကုသမှုခရီးစဉ်တလျှောက်မှာ အတူရှိနေပါတယ်။