ပန်ကရိယ ( မုန့်ချိုအိတ် ) ကင်ဆာ
ပန်ကရိယသည် အစာအိမ်၏ အောက်ပိုင်း အနောက်ဘက်တွင် အလျားလိုက်တည်ရှိနေသော ဝမ်းဗိုက်ပိုင်းအင်္ဂါအစိတ်အပိုင်းတစ်ခု ဖြစ်ပါသည်။ ပန်ကရိယအတွင်းတွင် ပန်ကရိယအပြင်ပိုင်းဆဲလ်များမှ အစာချေရည်များထုတ်ပြီး အတွင်းပိုင်းရှိဆဲလ်များမှ အင်ဆူလင် ( Insulin ) နှင့် ကလူကာဂွန်( Glucagon ) ကဲ့သို့သော ဟော်မုန်းများကို ထုတ်ပါသည်။ ၎င်းဟော်မုန်းများသည် ခန္ဓာကိုယ်အတွင်းရှိ သကြားဓာတ်ပမာဏကို ထိန်းညှိပေးပါသည်။
ပန်ကရိယကင်ဆာသည် ပန်ကရိယတစ်သျှူးများမှ ကင်ဆာဆဲလ်အဖြစ် ပြောင်းလဲသွားသော ရောဂါဖြစ်ပါသည်။
အမေရိကားနိုင်ငံမှာဆိုလျှင် ပန်ကရိယကင်ဆာသည် ကင်ဆာကြောင့် သေဆုံးမှုအများဆုံးတွင် တတိယနေရာတွင် ရှိနေပါသည်။ မင်းသား ပက်ထရစ်ဆဝေဇီ( Patrick Swayze ) နှင့် ယခုလတ်တလော Apple မှ စတိဗ်ဂျော့ ( Steve Jobs ) , တို့နှစ်ယောက်လုံး ပန်ကရိယကင်ဆာနှင့် အသက်ဆုံးရှုံးခဲ့ရသည်။
စကႅာပူတွင် (၂၀၀၈ ) နှင့် (၂၀၁၂ ) ခုနှစ်အတွင်း (၁၄၀၀ ) ပန်ကရိယကင်ဆာ ဖြစ်နေကြပြီး လွန်ခဲ့သောနှစ်လေးဆယ်ကျော် ပန်ကရိယကင်ဆာနှင့် သေဆုံးနှုန်းသည် မြင့်တက်လျက်ရှိပါသည်။ ပန်ကရိယကင်ဆာသည် စကႅာပူတွင် အဖြစ်များဆုံးကင်ဆာ(၁၀)မျိုးတွင် မပါဝင်သော်လည်း စကႅာပူလူမျိုး အမျိုးသားနှင့် အမျိုးသမီးများတွင် ကင်ဆာကြောင့် သေဆုံးမှုအများဆုံးတွင် နံပါတ် ငါး နှင့် ခြောက်နေရာတွင် ရှိနေပါသည်။
ဘာကြောင့် ပန်ကရိယကင်ဆာဖြစ်သလည်း ဆိုတာ သေချာမရှင်းလင်းပါဘူး။ သို့သော် အချို့ ဖြစ်နိုင်ချေများကတော့ ရှိနေပါတယ်။
၎င်းတို့မှာ -
- ဆေးလိပ်သောက်ခြင်း - ဆေးလိပ်သောက်ခြင်းသည် ပန်ကရိယကင်ဆာအတွက် ဖြစ်နိုင်ချေ အများဆုံး အချက်တစ်ခု ဖြစ်ပါသည်။ ဆေးလိပ်အလွန်အကျွံသောက်လေလေ ဖြစ်နိုင်ချေများလေလေ ဖြစ်ပါသည်။
- ဆီးချို - ဆီးချိုရှိသော လူများသည် အခြားသူများထက် ပန်ကရိယကင်ဆာ ပိုဖြစ်နိုင်ချေ များပါသည်။
- မိသားစု ရာဇဝင် ရှီသူ - အမေ၊ အဖေ ၊ အမ သို့ အကို တွင် ပန်ကရိယကင်ဆာ ဖြစ်ဖူးလျှင် မိမိတွင် ကင်ဆာဖြစ်နိုင်ချေ များပါသည်။
- ပန်ကရိယယောင်ယမ်းခြင်း - နှစ်ရှည်လများ ပန်ကရိယယောင်ယမ်းခြင်းဖြစ်နေလျှင် ပန်ကရိယကင်ဆာ ဖြစ်နိုင်ချေ များပါသည်။
- အဝလွန်ခြင်း - ကိုယ်အလေးချိန် ပုံမှန်ထက် များသူ သို့ အဝလွန်သူများတွင် အခြားသူများထက် ပန်ကရိယကင်ဆာဖြစ်နိုင်ချေ အနည်းငယ်များပါသည်။
ပန်ကရိယသည် အခြားအဂါႅအစိတ်အပိုင်းများ နောက်တွင် ရှိပြီး ရောဂါလက္ခဏာ မထင်ရှားသောကြောင့် ပန်ကရိယကင်ဆာကို ရောဂါနောက်ကျမှ သိရှိကြသည်။ ပိန်လာခြင်းသည် အစောဆုံး ရောဂါလက္ခဏာဖြစ်ပြီး ဝမ်းဗိုက်အလယ်ပိုင်း သို့ အပေါ်ပိုင်း နာကျင်ခြင်းသည် ရောဂါနောက်ကျမှ ပေါ်တာများပါသည်။
အခြားဖြစ်နိုင်ချေများသော လက္ခဏာများကတော့ ကင်ဆာအကျိတ်က ပန်ကရိယပြွန်ကို ပိတ်ဆို့လိုက်ပြီး အစာချေအင်ဇိုင်းများကို အူလမ်းကြောင်းအတွင်း မထုတ်လွှတ်နိုင်သောကြောင့် အစာမကြေဖြစ်ခြင်း ၊ ရင်ပြည့်ခြင်း နှင့် ဝမ်းထဲတွင် အဆီများခြင်း တို့ဖြစ်နိုင်ပါသည်။
အဝါဓာတ်များခြင်း - အရေပြား သို့ မျက်လုံး အဖြူသားများ ဝါလာခြင်း - ကင်ဆာသည် သည်းခြေပြွန်ကို ပိတ်ဆို့လိုက်ပြီဖြစ်ကြောင်း သတိပေးသော လက္ခဏာတစ်ရပ်ဖြစ်ပါသည်။
ပန်ကရိယကင်ဆာဟု သံသယရှိလျှင် ကွန်ပျူတာ ပုံရိပ်ဖော်စက် ( CT Scan ) ကို ဝမ်းဗိုက်ပိုင်းကို ရိုက်ရပါမည်။ သံလိုက်ဓာတ်သုံး ပုံရိပ်မြင်စက် (MRI Scan) သည်လည်း ပန်ကရိယကို မြင်စေပြီး ကုသမှုတွင်လည်း အကူအညီဖြစ်စေပါသည်။
သည်းခြေနှင့် ပန်ကရိယကို မြင်စေသော မှန်ပြောင်း ( ERCP ) ဖြင့် လည်း ပန်ကရိယကင်ဆာကို သိရှိစေသည်။ ၎င်းသည် အစာအိမ် နှင့် ပန်ကရိယပြွန်များ စီးဝင်ရာ အူသေးအထိ မြင်နိုင်ပေသည်။ ဓာတ်မှန်ဆေးကို ပန်ကရိယပြွန်အတွင်းများထဲသို့ ထိုးထည့်လိုက်ပြီး ပုံရိပ်များကို ကြည့်ခြင်းဖြင့် ပန်ကရိယပြွန်အတွင်းတွင် ပုံမှန်မညီညာဖြစ်နေမှုကို မြင်စေပါသည်။ ERCP လုပ်နေစဥ်အတွင်း အသားစယူလို့လည်း ရပါသည်။
အခြားနည်းလမ်းတစ်ခုကတော့ မှန်ပြောင်းအာထရာဆောင်း ( EUS ) ဖြင့် ပန်ကရိယပုံရိပ်များကို ရိုက်ယူနိုင်ပါသည်။ အာထရာဆောင်းစက်ပစ္စည်းကို အစာမျိုပြွန်မှတဆင့် အစာအိမ်အတွင်းသို့ ထည့်ပြီး ပုံရိပ်များ ရိုက်ယူနိုင်သည့်အပြင် အသားစယူလို့လည်း ရပါသည်။
ပန်ကရိယကင်ဆာကို ကုသနိုင်သော နည်းလမ်းများစွာရှိပါသည်။ အဆင့်စောသော ပန်ကရိယကင်ဆာများကို ခွဲစိတ်ခြင်းဖြင့် ပျောက်ကင်းအောင် ကုသနိုင်ပါသည်။ ခွဲစိတ်ပြီးနောက် အခြားနောက်လိုက်ကုသနည်းများ ( ကင်ဆာဆေးသွင်း ခြင်း သို့ ဓာတ်ရောင်ခြည်ပြခြင်း ) တို့ကို လုပ်ဆောင်ဖို့ လိုနိုင်ပါသည်။
သို့သော် ပန်ကရိယကင်ဆာအဆင့် နောက်ကျသော လူနာများသည် ခွဲစိတ်ခြင်းဖြင့် ကုသလို့မရနိုင်တာ များပါသည်။ ခွဲစိတ်လို့မရလျှင် အခြားကုသနည်းများ ဖြစ်သော ကင်ဆာဆေးသွင်း ခြင်း သို့ ဓာတ်ရောင်ခြည်ပြခြင်း သို့ နှစ်မျိုးလုံး သည် ကင်ဆာအကျိတ်ကို ကျုံ့စေခြင်း၊ ရောဂါလက္ခဏာလျော့စေခြင်း နှင့် အသက်ပိုရှည်စေခြင်းတို့အတွက် အသုံးဝင်ပါသည်။
CanHOPE က စင်ကာပူနိုင်ငံ Parkway Cancer Centre မှ စီစဉ်ဆောင်ရွက်ပေးတဲ့ အကျိုးအမြတ်မယူဘဲ ကင်ဆာဆွေးနွေးတိုင်ပင်ပေးခြင်းနဲ့ အကူအညီများကို ဆောင်ရွက်ပေးနေပါတယ်။ CanHOPE မှာ ကင်ဆာကုသမှုများနဲ့ ကင်ဆာရောဂါများစွာအကြောင်းနဲ့ ပတ်သက်သော ပြည့်စုံတဲ့သတင်းအချက်အလက်များရှိတဲ့ အတွေ့အကြုံ ဗဟုသုတပြည့်တဲ့ စောင့်ရှောက်မှုပေးနိုင်တဲ့ အဖွဲ့တွေ ရှိပါတယ်။
CanHOPE အနေနဲ့
- ကင်ဆာရောဂါကာကွယ်ခြင်း၊ လက္ခဏာများ၊ ဖြစ်နိုင်ခြေများ၊ ကြိုတင်စစ်ဆေးနိုင်တဲ့စစ်ဆေးမှုများ၊ ရောဂါရှာဖွေခြင်း၊ လက်ရှိကုသမှုများနဲ့ လေ့လာမှုများ ပါဝင်တဲ့ ခေတ်ပေါ် ကင်ဆာသတင်းအချက်အလက်များ ပေးနိုင်ပါတယ်။
- ကင်ဆာရောဂါဆိုင်ရာ ဝန်ဆောင်မှုများအဖြစ် ရောဂါကြိုတင်စစ်ဆေးခြင်း၊ ရောဂါရှာဖွေခြင်း၊ ကုသမှုစင်တာများနဲ့ သက်ဆိုင်တဲ့အထူးကုဆရာဝန်များဆီကို လမ်းညွှန်ပေးပါတယ်။
- ကင်ဆာနှင့် ပက်သက်ပြီး ဆွေးနွေးတိုင်ပင်ပေးခြင်း၊ ကင်ဆာကုသမှုဘေးထွက်ဆိုးကျိုးများကို ရင်ဆိုင်ဖို့ အကြံဉာဏ်များပေးခြင်း၊ ကင်ဆာရောဂါကို ရင်ဆိုင်ဖို့၊ အစားအသောက်နဲ့ အာဟာရဆိုင်ရာများကို ဆွေးနွေးတိုင်ပင်ပေးပါတယ်။
- ကင်ဆာရောဂါခံစားနေရသူများနှင့် မိသားစုဝင်များ၊ ပြုစုစောင့်ရှောက်သူများကို စိတ်ခံစားမှုဆိုင်ရာနှင့် စိတ်ကျန်းမာရေး လူမှုရေးဆိုင်ရာ အထောက်အပံ့များပေးပါတယ်။
- ကင်ဆာရောဂါလူနာများနှင့် ပြုစုစောင့်ရှောက်သူများ ကင်ဆာရောဂါအကြောင်းကို ပိုမိုသိရှိပြီး သတိထားနိုင်ဖို့ အစုအဖွဲ့လိုက်လုပ်ဆောင်ခြင်း၊ အသိပညာများဖြန့်ဝေခြင်း၊ အထောက်အပံ့အကူအညီများ လုပ်ဆောင်ခြင်းများ ဆောင်ရွက်ပေးပါတယ်။
- ပြန်လည်ကျန်းမာသန်စွမ်းဖို့ အကူအညီများအတွက် လိုအပ်တဲ့အချက်အလက်များ ဆောင်ရွက်ပေးပါတယ်။
- ကင်ဆာရောဂါရင့်သူများ ဘဝနေပျော်ရေးအတွက် စောင့်ရှောက်မှုဆိုင်ရာဝန်ဆောင်မှုများကို ဆောင်ရွက်ပေးပါတယ်။
CanHOPE အဖွဲ့အနေနှင့် လူနာတိုင်းကို မျှော်လင့်ချက်အနည်းငယ်ပဲ ဖြစ်ဖြစ်ရရှိဖို့အတွက် မျှဝေမှုများ လုပ်ဆောင်ရင်း လူနာအတွက် အထောက်အပံ့နဲ့ ဂရုစိုက်မှုများရရှိစေဖို့ လူနာတွေနဲ့အတူ ကင်ဆာကုသမှုခရီးစဉ်တလျှောက်မှာ အတူရှိနေပါတယ်။